“ƏKİNÇİ”: BALAXANADAN NEFT DƏMİR NOVÇAIARLA DAŞINACAQ

Badkube uyezdinin Balaxana qəryəsində neft quyuları var ki, oradan nefti gətirib şəhərin yanında olan zavodlarda ondan cövhər çəkirlər. Zikr olan qəryədən zavodlaracan 7 verst yoldur ki, kirayəçi ərradəçilər neftin putunu 5 qəpiyə gətiririllər. Deyirlər keçən il ərrradəçilər zavod sahiblərinən 500 min manatacan kirayə alıblar. İndi Badkubə şəhərində iki kompaniya bina olub: birisi istəyir Balaxanıdan nefti yer altı ilə dəmir novçalar ilə gətirsin və birisi isə istəyir dəmir yolu təmir eləsin. Yer altı ilə neft gətirmək istəyənə dövlət tərəfindən izn verilib və bu bahar onu başlayacaqlar. Deyirlər buna 100 min manatacan xərc olacaq. Dəmiryolu ilə gətirmək istəyənə indiyəcən izn alınmayıb, amma bişəkk dövlət izn verəcək və izn barəsində ərizə göndəriblər. İndiyəcən dəmiryolundan ötrü 200 min manatacan cəm olub. Deyirlər onun 300 min manatacan xərci olacaq.  Neft cövhəri satanlar keçən il ziyadə nəf ediblər. Əvvəl onun putunu Moskva və qeyri  şəhərlərdə bir manat yarıma, iki manata satırdılar, amma keçən il 3-4, hətta 5 manata satıblar.

18yanvar 1877

 

Реклама

“ƏKİNÇİ”: ƏRKİVANDA SU QITLIĞI

Lənkərandan yazırlar ki, bu il qışda qar yağmadığına dağlarda qar yoxdur. Ərkivan mahalının sakinləri ki, öz çəltiklərini Viləş çayının suyu ilə suluyurlar, bu il çox az çəltik əkdilər. Hər qəryə iki evin yerini əklb ki, gələn ilin toxumu ələ gəlsin. Zikr olan çayın suyu nə qədər az da olsa, xalqa çatardı, amma onun başından 3 arx aparılıb. Birisi İməs, birisi Qazitski, birisi Miribrahim bəyin yerlərinə. Su çox olanda ol arxların xalqa zərəri yoxdur, amma bu halda çox zərər eləyir. Və yenə yazırlar ki, keçən səfər ayında Qızılağac qəryəsində bir quduz çaqqal 7 adam tutmuşdu ki, hamısı vəfat etdi. Və Masallı qəryəsinin qəbiristanlığında məhərrəm ayında birkaftar 3-4 qəbir qazıb meyitləri yemişdi.

12 may 1877

«ƏKİNÇİ»: QUYULAR FƏVVARƏ VURUR, NEFT İSƏ BAHADIR

Neft baha satılmağının bir səbəbi budur ki, onu qeyri yerlərə çəllək ilə aparanda neft duru olduğuna çəllək axır. İndi “Russki mir” qəzeti yazır ki, Peterburqda bir firəng hükəması gəlib ərizə verib ki, mən nefti bir qeyri yerə aparmaqdan ötrü onu bərk şeyə döndərib, genə sonra duru edə bilirəm. Ona binaən dövlətdən izn istəyir ki, ona Rusiyada neft aparmaqdan ötrü ona icma bina etməyə ixtiyar versin.

====================================

Əgərçi bu halda Badkubənin neft quyularının bəzilərindən neft fəvvarə vurub çıxır, amma bunilə belə neftin qiyməyi artır. Bu halda qara neftin yaxşısının putu 10 qəpik.

14 APREL 1877

«ƏKİNÇİ» AMERİKA NEFTİ BAKI NEFTİNİ QİYMƏTDƏN SALIR

Peterburqdan “Bakincki izvestiya” qəzetinə yazırlar ki, Badkubədə qayrılan neft cövhəri gün-gündən qiymətdən düşür və buna səbəb oldur ki, Amerka cövhəri çox təmiz olduğuna görə hamı onu işlədir, əgərçi o, Bakı neftindən baha satılır.

3 март 1877

«ƏKİNÇİ»: SALAHLIDA QAZAN SAKİNİ MƏKTƏB AÇIB

Gəncə quberniyasının Salahlı qəryəsində bir Qazan şəhərli müsəlman uşaqları üçün məktəbxana açıb onlara rus dili oxudur. İndi “Tifflisski vestnik” qəzeti yazır ki, Tiflis şəhərində sakin olan Dicon Milvil adlı ingilis ki, Londonda bina olan Tövrat icmasının calisidir, zikr olan məktəbxanaya 65 kitab və iki atlas, yəni kürreyi-ərzin şaklini ki, türk dilində çap olunubdur, bağışlayıb.

4 yanvar 1877

«ƏKİNÇİ»: DAĞISTANLI ƏLİ NAZLI OLUB…

Zəkərtala şəhərindəın yazırlar ki, bir dağıstanlı Əli adlı kişi saqqal və bığını naqqaş ilə didib, övrət libası geyib adını Nazlı qoyub, bir meçə ildir Zaqatala şəhərində və onun ətrafında olan kəndlərdə qarabaşlıq edir və genə yazırlar ki, keçən noyabr ayında Car dərəsinin dəyirmançısı qız və gəlinlər dəyirmana gələndə onları görüb hərəkətə gəlməkdən özünü saxlamaqdan ötrü , bir iti bıçaq  ilə istəyib özünü axtalasın, amma ol zaman qəşş edib, onu bir gün bir gecədən sonra tapıb  divanxanaya göndərib, mərizxanada ona 3 ay müalicə edəndən sonra sağ olub.

17 mart 1877

«ƏKİNÇİ»:»MŞAK» QƏZETİ YALAN YAZIR

“Mşak” qəzeti həmişə yazır kiI Osmanlı dövlətinin zülmündən ermənilər qaçıb Rusiya vilayətlərinə köçüh və çbh dəfə yazıb ki, filan günü bir böyük dəstə erməni başaçıq, ayaqyalın Gömrü qalasına gəlib. İndi ermənilərin qeyr qəzetlərinə Gömrü qalasından yazırlar ki, bu xəbərin heç əsli yioxdur və indiyəcən Gömrüyə bircə də erməni gəlməyib.

“ƏKİNÇİ”: AĞACDA OTURUB SƏRÇƏ, NİYƏ UZUNSAN, AY KÜÇƏ…

Məlıumdur ki, hər kəsin mahnıdan xoşu gəlir və bir yaxşı sövtü olan-olmayan da özü mızıldamağa durur. Bu səbəbə mahnı çərəndiyat hesab olunur isə də, çox vacib şeydir,  Ona binaən onun mənasını yaxşılandırmaq səyinə düşmək lazımdır. Hər tayfanın vətəndarlıq və millətin keçmişində olan yaman və yaxşı günlərini şərt edən mahnıları olur ki, bu mahnılar ağızdan-ağıza düşüb milləti birləşdirməyə bais olur. Amma bizim mahnilara baxan gərək təəccüb eləsin ki, xudavənda, onlar kim və nə üçün düzəldib. Onların çoxunun ki, avam çağırır, heç mənası olmur.  Məsələn:

Ağacda oturub sərçə,

Niyə uzunsan, ay küçə?

Sən harda qaldın, ay beçə,

Ey yar, ey yar, ay qaragöz.

Belə çağıranların barəsində deyiblər ki, eşşəyin anqırması özünə xoş gəlir, amma çifayda, eşşək anqıra gəzir və onu belə anqırmaqdan xilas etmək səyinə düşən yoxdur. Bizim kamalllı hesab olunan qardaşlarımız Hafiz ya Sədinin də bu məzmunda şeirlərini oxuyurlar: meyi düsalə və yar çəhardəh və ya məkun təkyə bərmali-dünya və püşt (ikiillik şərab və on dörd yaşında məşuqə və dünya malına bel bağlama) ki, bunlar avam çağıran mahnılardan da yamandır. Avamın ağzına qeyri mahnılar salmaq olur, amma məkun təkyə bərmali-dünya çağıran qadaş vəfat edib öz ağlaşmasını çağırır və onun sağalmasına ümid yoxdur. Belədə yaxşı olurdu ki, bizim şüəralar bir-birini həcv ya mədh etmək əvəzinə zikr olan məzmunda mahnəlar düzəldeydilər ki, onlar ağızdan-ağıza düşüb xalqı nadanlıqdan danalığa (fars sözüdür, “savadlılığa” mənasında – “Ocaq”) təhrik etməyə bais olaydı.

“ƏKİNÇİ”, 1 sentyabr 1877

КТО БЫЛ «НЕМЕЦ» ВАМБЕРИ, КОТОРЫЙ НАПИСАЛ КНИГУ ОБ ИСЛАМСКОМ МИРЕ?

Недавно в нашем блоге опубликовали статью из «Экинчи», в которой говорилось о причинах отсталости мусульманских стран от стран христианского мира, которая началась еще лет пятьсот назад. В статье приводились мысли «немецкого» ученого Вамбери. 

Арминий Вамбери или Герман Бамбергер (1832 – 1913), который в статье ошибочно называется немцем, на самом деле был венгерским востоковедом, путешественником, полиглотом, происходил из бедной еврейской семьи. Отправившись за знаниями в Сен-Георген, он здесь поступил в Монастырскую коллегию. Средства к жизни он добывал тем, что чистил сапоги монастырским наставникам. Учился в Братиславе, Вене, Кечкемете, Будапеште. В 20 лет совершил путешествие в Стамбул, где зарабатывал на жизнь преподаванием европейских языков. В скором времени он устроился на работу в доме Хуссейн Даим-паши, благодаря которому познакомился с Мехмедом Фуад-пашой, у которого получил место секретаря. Благодаря переводам трудов османских историков, Вамбери получил степень члена-корреспондента Венгерской академии наук. В 1858 году он издал турко-немецкий словарь. В 1861 году Вамбери вернулся в Будапешт. Получив несколько гульденов от академии, в этом же году, переодевшись в дервиша, под именем Решид Эфенди совершил путешествие в страны Средней Азии. Несколько месяцев он провел в Иране, посетив Тебриз, Зенджан и Казвин. Далее через Исфахан и Шираз в июне он прибыл в Хивинское ханство, а затем в Бухарское ханство.

Обратный путь Вамбери лежал через Герат и Тегеран, где он оставил группу дервишей и присоединился к каравану, идущему в Стамбул. В город он прибыл в марте 1864 года. В том же году вышла его книга о пережитых приключениях.

В Будапеште с 1865 по 1905 гг. преподавал восточные языки в Будапештском университете.

Вамбери писал на немецком, венгерском, английском языках, оставил автобиографию, написанную по-английски. Его сочинения переведены на многие языки, включая   русский.

В 2005 г. Британский национальный архив рассекретил документы, согласно которым Вамбери во время своего путешествия был задействован Британской разведкой для противодействия попыткам России расширения сферы влияния в Центральной Азии и на Индийском субконтиненте.

Ниже приводим небольшой отрывок из книги Вамбери, в котором он описывает казнь женщин в Хивинском ханстве.

«Мужчину вешают, женщину закапывают вблизи виселицы в землю по грудь и побивают каменьями, а так как в Хиве нет камней, то бросают кесек (твердые комья земли); бедная жертва уже при третьем броске полностью покрывается пылью, истекающее кровью тело ужасно обезображивается, и лишь последний вздох освобождает ее от мучений. Не только супружескую измену, но и другие нарушения религиозных предписаний хан велел карать смертью, так что в первые годы его правления улемам пришлось умерять его религиозный пыл; однако не проходит и дня, чтобы кого-нибудь не уводили с аудиенции у хана под роковое «Алиб барин» («Взять его»)».

“ƏKİNÇİ: AXALQALAKDA AZƏRBAYCANLILAR OĞURLUĞU ZURNA-QAVALLA ELƏYİRLƏR

Ermənilərin “Mşak” qəzetinə Axalqalak şəhərindən yazırlar ki, müsəlmanlar oğurluğu zurna-qabal ilə eləyirlər.Bir dəstə adam gəlin aparırıq deyibən yola çıxıb gedib-gələni soyurlar.

===================================

“Tifflisski vestnik” qəzeti yazır ki, bu halda Tiflis və İrəvan quberniyalarında bir neçə qaçaq dəstəsi var. İskəndərin dəstəsində 10, kor İsmayılın dəstəsində 8, mehrəlinin dəstəsində 7 adam. Obdan masəva deyirlər ki, bir neçə dəstə Osmanlı sərhəddindən təzədən keçib. Bu yavuq zamanda Tiflis  şəhərinin yanında bir karvandan ki, orada 115 dəvə və 100 at var imiş, 15 dəvə və 20 at yük ilə belə qovub aparıblar.

====================

Padşahi-imperaturi-əzəmi-Rus hökm edib ki, Krım müsəlmanlarından qaçıb Osmanlıya gedən geri qayıtsa, onlara mane olmasınlar.

==============================

Gəncədən “Tifflisski vestnik” qəzetinə yazırlar ki, keçən sentyabrın 23-də şəhərin milləti bağında Osmanlı slavyanları üçün pul yığmaqdan ötrü gəzmək qayırmışdılar. Orada çox müsəlman var idi, onlar çox pul verdilər. Məsələn, Hacı Abbas Allahverdi oğlu bağa girməkdən ötrü altı şahı əvəzinə 10 manat verdi. Cümlətanı 556 manat cəm olub.

===================================

Tiflisdə təzə ildən gürcü dilində “İberiya” adlı qəzet çap olunacaq.

==================================

“Kavkaz” qəzeti yazır ki, Qafqazda qeyri-tayfaları xristian etməkdən ötrü bina olan icma keçən il Abxaziya və Osetiyadan 450 adamı xristian edib.

==========================================

Gələn həftə Badkubənin klubunda Osmanlı slavyanları üçün teatr çıxaradacaqlar.

===============================

Bu oktyabr ayının 2-də Badkubənin məhbusxanasından dustaqlar qaçıblar.  5 adam indiyəcən tapılmayıb.

 

“ƏKİNÇİ”, 8 oktyabr 1876

__________________________________________________________