24 0ktyabr 1919 — NAXÇIVANA AMERİLA GENERAL-QUBERNATORU TƏYİN EDİLİB

Naxçıvanı ələ keçirən ingilislər Araz-Türk cümhuriyyətini və Naxçıvan Milli Komitəsini ləğv etdikdən sonra erməni idarəçiliyi (1919 may-iyul) qurmağa nail olsalar da xalqın qətiyyətli müqaviməti nəticəsində onun faktik fəaliyyətini təmin edə bilməmiş, ermənilər iyul ayının sonlarında Naxçıvandan qovulmuşdur. Lakin ABŞ-ın bölgə üzərində Millətlər Cəmiyyətinin mandatını alması ilə yeni vəziyyət yaranmışdır. 1919-cu ilin iyulunda müttəfiqlərin Ermənistanda ali komissarı təyin edilmiş amerikalı polkovnik V.Haskel avqustun 26-da Bakıya gələrək Şərur və Naxçıvandan ibarət neytral zona yaradılması ideyasını irəli sürmüş, oktyabrın 24-də polkovnik E.Dellini Amerika general-qubernatoru təyin etmişdir. Fəqət Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin və yerli əhalinin səyi nəticəsində bu təşəbbüs uğursuzluqla nəticələnmişdir. Naxçıvanda yalnız Paris Sülh Konfransının (1919-20) nümayəndəsi kimi fəaliyyətə başlayan E.Delli qısa müddət sonra, digər amerika zabitləri isə 1920-ci ilin əvvəllərində Naxçıvanı tərk etdilər. Amerika General-Qubernatorluğu ideyası baş tutmasa da, müttəfiq qoşunlarının Ali komissarlığının qərərgah rəisi Haskel Parisə qayıtdığı üçün onu əvəz edən C.Rey noyabrın 23-də Tiflisdə Azərbaycanla Ermənistan arasında beş maddədən ibarət saziş imzalanmasına nail olmuşdur. Sazişə inanan Azərbaycan hökumətinin hərbi qüvvələrini Zəngəzurdan çıxarmasıyla Naxçıvan yenidən təhlükə ilə qarşılaşmış, yüzlərlə azərbaycanlı qətliama məruz qalmışdır.

Реклама